Ο ΠΡΟΠΟΝΗΤΗΣ ΚΑΙ Ο ΡΟΛΟΣ ΤΟΥ.

Α).- Ο Αριστοτέλης  είχε πει  «τά τε υπερβάλλοντα γυμνάσια και τα ελλείποντα  φθείρει την ισχύν.»  Ο προπονητής του κάθε αθλήματος,  ως ειδικός καλείται να εφαρμόσει τη κατάλληλη προπόνηση, γιατί υπάρχει η πιθανότητα της υπερβολικής  ή της ελλειπούς εκγύμνασης από αδαείς, κάτι που βλάπτει τον αθλητή. Για να επιτευχθεί σε κάθε  περίπτωση η κατάλληλη προπόνηση θα πρέπει ο προπονητής να έχει την  απαραίτητη επιστημονική κατάρτιση για τις μεθόδους προπόνησης, την ανατομία, την φυσιολογία και την ψυχολογία των αθλητών. Πρέπει να προσαρμόσει την προπόνηση ανάλογα

με την ηλικία, την ιδιοσυγκρασία του ατόμου. Θα προσπαθήσει με καλή διάθεση και  χαμόγελο, που προηγούνται της γνώσης και της επιστημονικής επάρκειας, παράλληλα με τη σωστή πειθαρχία, να αλλάξει κάποια στοιχεία  στον αθλητή, στην ομάδα του, δίνοντας το κίνητρο για την βελτίωση και την αγωνιστική τους πρόοδο. Εκεί έγκειται η επιτυχία του προπονητή, να μπορέσει δηλ. να μετατρέψει  τα αρνητικά  - κατά την άποψή του – στοιχεία σε θετικά    ώστε να φτάσει ο αθλητής και η ομάδα του στη μέγιστη δυνατή απόδοση. Η επιτυχία  δεν μετριέται με τα αποκτήματα δηλ. τους τίτλους, τα μετάλλια και τα κύπελλα.  Μετριέται ουσιαστικά με την εν γένει προσφορά του προπονητή  ξεχωριστά σε κάθε αθλητή μικρό ή μεγάλο σε ηλικία, σε αγωνιστικό τομέα  ή μη αγωνιστικό, σε επαγγελματία ή ερασιτέχνη.

.- Ο καλός προπονητής είναι παράλληλα δάσκαλος και «μαθητής», χωρίς εγωϊσμό.  Η σοβαρότητα και η ωριμότητα αναδεικνύουν την προσωπικότητα του προπονητή. Όποιος βασίζεται στη γνώση δεν χρειάζεται τον εγωϊσμό, την περιττή επίδειξη.«Μαθαίνει από τους αθλητές του, είτε είναι ανήλικοι στα πρώτα τους βήματα, είτε είναι καταξιωμένοι επαγγελματίες, είναι διαλλακτικός και όχι δικτάτορας.» (Νίκος Κωστόπουλος –πρώην προπονητής Εθνικής ομάδας Ανδρών της επιτραπέζιας αντισφαίρισης). Βιώνει νέες συμπεριφορές και τις διαχειρίζεται ανάλογα, ιδιαίτερα  ο νέος προπονητής που μπορεί να έχει τον ενθουσιασμό, αλλά του λείπει η εμπειρία. Αναζητώντας ο προπονητής το «κουμπί» του  αθλητή δεν σημαίνει ότι «υποκύπτει» στις ιδιορρυθμίες του, αλλά προσπαθεί να βρει το κώδικα επικοινωνίας, ώστε στα πλαίσια της σωστής πειθαρχίας και εφαρμογής των κανόνων της προπόνησης, να επικοινωνεί μαζί του, για να τον  κάνει να αντιληφθεί, πώς θα γίνει  καλύτερος.  

Το ευχάριστο κλίμα που δημιουργεί και συντηρεί ο προπονητής στη προπόνηση είναι σημαντικός παράγοντας προόδου. Η κάθε προπονητική  μονάδα - ιδιαίτερα όταν απευθύνεται σε παιδιά – είναι απαραίτητο, να είναι δομημένη με τέτοιο τρόπο, ώστε να θέλγει τους αθλητές και να μην τους απογοητεύει.  Μια προπόνηση μπορεί να είναι σκληρή, ταυτόχρονα όμως θα πρέπει να είναι ευχάριστη. Αυτός είναι ο προσανατολισμός του  καλού «μαέστρου»- προπονητή, να κεντρίζει το ενδιαφέρον των  αθλητών  του, ώστε να λαχταρούν  να βρεθούν στη προπόνηση όσο απαιτητική και να είναι, γιατί έτσι θα έρθει το επιθυμητό  αποτέλεσμα. Μέσα από αυτή τη προσφορά  θα έρθει η πληρότητα και η επιτυχία του ίδιου του προπονητή.

.- Ο ρόλος του προπονητή είναι  να  εμπνέει, να κινητοποιεί, να δημιουργεί στόχους στο κάθε αθλητή, είτε πρωταθλητισμού, είτε απλούς στόχους καθημερινής προόδου.  Να τον ενθαρρύνει, όταν χάνει και να τον προσγειώνει, όταν κερδίζει, για να μη «πάρουν τα μυαλά του αέρα».  

.- Ο προπονητής με την προσωπικότητά του, γίνεται θετικό ή αρνητικό πρότυπο, είτε το θέλει είτε όχι, επηρεάζει  τους αθλητές του. Είναι ανάμεσα στους ανθρώπους εκείνους που επηρεάζουν - έστω και λίγο - τους νέους στη διαμόρφωση του

χαρακτήρα τους. Θυμάμαι προπονητή που μας έλεγε, « δεν μ’ ενδιαφέρει  να μάθετε να παίζετε μπάλα, μ’ ενδιαφέρει να γίνετε καλοί ανθρώποι». Τόνιζε σκόπιμα  τη λέξη άνθρωποι. Πάντα ερχόταν στη προπόνηση  με το χαμόγελο, ήταν επιεικής και κάποιες φορές αυστηρός, εκεί όμως που έπρεπε.

 Β).- Τέσσερα (4) είναι τα προσόντα  εκείνα, που διαμορφώνουν το προπονητικό ‘’χαρακτήρα ‘’ και τις ικανότητες ενός προπονητή, α) η επιστημονική του κατάρτιση, β) η εμπειρία στο άθλημα, γ) η παιδαγωγική του προσέγγιση και (δ) η μεταδοτικότητα. Φυσικά και η όλη προσωπικότητα του, (αν είναι ηθικός -ή- όχι, αισιόδοξος, κ.ο.κ), παίζει επίσης σημαντικό ρόλο. Αν λοιπόν κάποιος θεωρητικά διαθέτει και τα τέσσερα ανωτέρω στοιχεία σε ικανοποιητικό επίπεδο μπορούμε να πούμε ότι είναι  ολοκληρωμένος ως προπονητής. Γιατί 1^ο)θα έχει υπάρξει αθλητής, με μικρή ή μεγάλη εμπειρία και στη πράξη θα φανεί κατά πόσο μπορεί να την αξιοποιήσει, 2^ο) θα έχει σπουδάσει το άθλημα και η πορεία θα δείξει αν είναι σε θέση να «εκμεταλλευτεί» τη γνώση που έχει προς όφελος των αθλητών του, 3^ο) θα είναι  παιδαγωγικά καταρτισμένος. Αυτό που απομένει, είναι να κριθεί στη πράξη.   

.- Στη περίπτωση που δεν έχουμε το ένα στοιχείο από τα τέσσερα και  ως 1^ο παράδειγμα αναφέρουμε την έλλειψη επιστημονικής κατάρτισης, ο προπονητής  λέγεται εμπειρικός. Αυτός  έχει αγωνισθεί ως αθλητής-  σε υψηλό ή μέτριο επίπεδο  -  και έχει μόνο την εμπειρία του παίκτη, αλλά  δεν έχει τις επιστημονικές γνώσεις  για να μπορέσει να αξιολογήσει και να εφαρμόσει εκείνες τις μεθόδους  προπόνησης που θα βελτιώσουν τους αθλητές του. Μπορεί να εφαρμόζει κάποιες μεθόδους, επειδή τις είχε μάθει ο ίδιος ως παίκτης, αυτό δεν σημαίνει όμως ότι είναι ενδεδειγμένες  και για τους αθλητές του. Ο εμπειρικός  έχει την δυνατότητα αναμφισβήτητα, να εξελιχθεί σε σπουδαίο  προπονητή,  αν βέβαια βάλει στόχο  να διευρύνει τις γνώσεις του με την φοίτηση του σε κάποια από τις ειδικές  σχολές, όπως στο  (Τ.Ε.Φ.Α.Α)  -πανεπιστημιακή και  κορυφαία σχολή στη χώρα μας -  (Ι.Ε.Κ) και σχολή  (Γ.Γ.Α). Επίσης με τα διάφορα σεμινάρια, που θεωρούνται απαραίτητα, ώστε να κρατήσει επαφή με τις νέες γνώσεις.

.- Ως 2^ο παράδειγμα αναφέρουμε την έλλειψη αγωνιστικής εμπειρίας υψηλού επιπέδου. Ο προπονητής που υπήρξε αθλητής μετρίου επιπέδου με την επιστημονική κατάρτιση που διαθέτει μπορεί να ισοφαρίσει τη μικρή αυτή έλλειψη. Δεν αποτελεί εμπόδιο για την μεγάλη εξέλιξη του. Γνωστά παραδείγματα από το χώρο του ποδοσφαίρου  ο Μουρίνιο και ο Μόγες .Μέτριοι παίκτες,  εξαιρετικοί προπονητές. Από το χώρο της επιτραπέζιας αντισφαίρισης ο Λευκορώσος Γεβρέμοφ, αθλητής χωρίς τις υψηλές διακρίσεις, έγινε σπουδαίος προπονητής,  επιμορφωτής της παγκόσμιας ομοσπονδίας.

.- Τα άλλα δύο προσόντα,  η μεταδοτικότητα και η παιδαγωγική ικανότητα μπορούμε να πούμε εν μέρει είναι έμφυτα, είναι ταλέντο, αλλά από την άλλη καλλιεργούνται και αναπτύσσονται με την  πάροδο του χρόνου από την εμπειρία και την σχετική μελέτη- επιμόρφωση.

Γ).- Τα παραπάνω που έχουν γραφτεί αφορούν όλους τους προπονητές που εργάζονται σε ακαδημίες, αγωνιστικά, προαγωνιστικά τμήματα με ανήλικους αθλητές σε ερασιτεχνικό επίπεδο, αλλά και τους προπονητές  που ασχολούνται με ενήλικες αθλητές, επαγγελματικά σε ομάδες όλων των αθλημάτων και σε διάφορες αγωνιστικές κατηγορίες. Κάποιοι βέβαια μπορεί να δουλεύουν σε καλύτερες  συνθήκες, γιατί ένα σωματείο  είναι δυνατόν να διαθέτει ξεχωριστά προπονητή για την φυσική κατάσταση και  προπονητή για τη καθοδήγηση από τον πάγκο. Επίσης κάποιες ομάδες,  έχουν τη πολυτέλεια να διαθέτουν για κάθε 3-4 αθλητές χωριστά

προπονητή φυσικής κατάστασης. Επομένως οι συνθήκες εργασίας είναι διαφορετικές  σε σχέση με τον προπονητή που καλείται να τα κάνει όλα, να ασχοληθεί  δηλ. με την φυσική κατάσταση και με την καθοδήγηση- διαχείριση.

Θα πρέπει ακόμη να αναφέρουμε και τους προπονητές στα ατομικά αθλήματα που πιθανόν να έχουν ένα αθλητή να προπονούν. Με τη πρώτη ματιά φαίνεται ότι είναι εύκολο, όμως αυτοί οι προπονητές νοιώθουν περισσότερη  πίεση, αφού καλούνται οπωσδήποτε να φέρουν καλό αποτέλεσμα για τον αθλητή τους σε σύντομο χρονικό διάστημα. Στην αντίθετη περίπτωση εύκολα αντικαθίστανται.

.- Το φαινόμενο της εύκολης αντικατάστασης των προπονητών ισχύει  και  για τις ομάδες όλων των αθλημάτων, είτε είναι ερασιτεχνικές, είτε είναι επαγγελματικές. Σπάνιες είναι οι περιπτώσεις προπονητών που έχουν μείνει  χρόνια σε μια ομάδα. Ο λόγος της εύκολης αντικατάστασης είναι ότι όλοι - (παράγοντες, φίλαθλοι, παίκτες και γονείς στην περίπτωση ανήλικων αθλητών)- επιθυμούν το καλό και γρήγορο αποτέλεσμα, τα κύπελλα και τα μετάλλια, που μπορεί να μην έρθουν και ποτέ. Δεν έχουμε την υπομονή να περιμένουμε, επομένως οι υπεύθυνοι προχωράνε στην απομάκρυνση του προπονητή που «επωμίζεται» τις άσχημες εμφανίσεις.  

.- Παραδείγματα προπονητών που δούλεψαν για αρκετά χρόνια σε ομάδες είναι ο Alex Fergunson, παρέμεινε   πάνω από 20 χρόνια στη Μάντσεστερ Γ.,  ουσιαστικά πήρε σύνταξη από την ομάδα αυτή. Άλλη περίπτωση μακροχρόνιας παραμονής είναι ο Wenger, προπονητής της Άρσεναλ για 15 χρόνια , ο οποίος εξακολουθεί να βρίσκεται και σήμερα στο πάγκο της ομάδας. Το ερώτημα που τίθεται γενικότερα με αφορμή τις δύο παραπάνω περιπτώσεις: ποια είναι τα στοιχεία εκείνα  που διαμορφώνουν  μια  μακροχόνια  παραμονή ενός προπονητή σε κάποιο σωματείο;

Μπορούμε να πούμε  ότι οι συγκεκριμένοι προπονητές:

1.-Αξιοποίησαν  την μεγάλη εμπειρία που είχαν ως παίκτες, αφού και οι δύο υπήρξαν ποδοσφαιριστές υψηλού επιπέδου. Γνώριζαν τις ιδιαιτερότητες, ευαισθησίες, φόβους και  ανάγκες που έχει ένας ποδοσφαιριστής σ’ αυτό το επίπεδο και ανάλογα συμπεριφέρονταν. Το αποτέλεσμα ήταν γενικά οι καλές σχέσεις με τους παίκτες, χωρίς βέβαια να λείπουν και κάποιες φυσιολογικές προστριβές.  

2.- Βρήκαν ένα  καλό και ευχάριστο περιβάλλον από την αρχή στην ομάδα,  το οποίο ήταν διαμορφωμένο από τους παράγοντες του σωματείου, όμως συμμετείχαν και συμβάλλανε  με την προσωπικότητα τους στη διατήρηση του όμορφου  κλίματος. 

3.- Από την πρώτη στιγμή έδειξαν εργατικότητα, σοβαρότητα, ενδιαφέρον, «μεράκι», κάτι που εκτιμήθηκε από όλους και ήταν ο σημαντικότερος λόγος της μεγάλης παραμονής τους ,ανεξάρτητα από τα αποτελέσματα που έφερνε η ομάδα.  Υπήρξαν αυστηροί απέναντι στους παίκτες τους στο θέμα  της εργατικότητας και της πειθαρχίας. Επιεικείς και ανεκτικοί   σε κάποιες άλλες περιπτώσεις.

.- Έτσι με  το σωστό τρόπο  διαχείρισης που εφάρμοσαν, πέτυχαν τη μακροχρόνια συνεργασία με τους παίκτες, παράγοντες και συνεργάτες. Αναμφισβήτητα το έργο του προπονητή είναι πολύ δύσκολο, αφού  εκτός  από το καθαρά αθλητικό-προπονητικό του έργο, θα πρέπει να διαχειρισθεί, γιατί είναι μέρος της δουλειάς του, είτε το θέλει, είτε όχι και συμπεριφορές αθλητών, παραγόντων, συνεργατών, γονέων (στην περίπτωση ανήλικων αθλητών), αντιπάλων προπονητών και αθλητών. Θα πρέπει να είναι οπλισμένος με υπομονή, επιμονή και  αισιοδοξία.-

 Ιωάννινα 14 Ιανουαρίου 2015

Θεολόγος Καπετανίδης

Διπλωματούχος προπονητής αθλήματος

Απόφοιτος Ι.Ε.Κ/Ο.Α.Ε.Δ.Ιωαννίνων